Ένα από τα ερωτήματα που δεχόμαστε συχνά, είναι γιατί οι προσπάθειές μας επικεντρώνονται στην παροχή ανακουφιστικής φροντίδας στο σπίτι. Γιατί είναι τόσο σημαντικό ο χρόνιος ασθενής να νοσηλεύεται στο σπίτι του;
Η απάντηση είναι πώς η παροχή δωρεάν ανακουφιστικής φροντίδας στο σπίτι, δημιουργεί σημαντικά πλεονεκτήματα για τον ασθενή, την οικογένειά του, αλλά και για το εθνικό σύστημα υγείας.
Για τον Ασθενή
Για έναν ασθενή με σοβαρό πρόβλημα υγείας που δύσκολα μετακινείται, είτε λόγω νόσου είτε λόγω ηλικίας, είναι προφανές ότι οι υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας στο σπίτι βοηθούν σημαντικά. Βοηθούν να γίνεται η απαραίτητη παρακολούθηση της πορείας του ασθενούς και η σωστή θεραπεία του για να μην αναγκάζεται ο ήδη βεβαρημένος πάσχων να μεταφέρεται στις υπηρεσίες υγείας άσκοπα και να ταλαιπωρείται ο ίδιος, αλλά και αντίστοιχες υπηρεσίες μεταφοράς ( ασθενοφόρα , ΕΚΑΒ).
Μια άλλη παράμετρος για την αξιολόγηση της ανακουφιστικής φροντίδας στο σπίτι είναι η δυνατότητα που προσφέρει στην αποφυγή των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, ιδιαίτερα στους χρονίως πάσχοντες που αποτελούν ένα πληθυσμό λίαν ευπαθή. Η άσκοπη ενίοτε εισαγωγή και παραμονή τους στα νοσοκομεία πολλές φορές τους οδηγεί στο θάνατο. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ οι νοσοκομειακές λοιμώξεις αποτελούν ένα μείζον πρόβλημα. Στην Ευρώπη χάνονται 37.000 ασθενείς τον χρόνο από πολυανθεκτικά μικρόβια στα νοσοκομεία.
Στους ασθενείς αυτούς εκτός από τις λοιμώξεις όταν εισάγονται στα νοσοκομεία δημιουργούνται προβλήματα με παραλήρημα, διαταραχές συμπεριφοράς και διάφορα λειτουργικά προβλήματα.
Από την άλλη πλευρά, η κατ’ οίκον νοσηλεία μπορεί να καλύψει τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο χρόνιος ασθενής και όχι μόνο την τυπική, αλλά και την ουσιαστική παρακολούθηση της θεραπείας και της πορείας της νόσου. Η καλή παρακολούθηση βοηθά τα μέγιστα στην πρόληψη της πιθανής απορρύθμισης του ασθενούς που οδηγεί σε νοσοκομειακές νοσηλείες ή και στο θάνατο. Πολλές ιατρονοσηλευτικές πράξεις (ενεσοθεραπείες, οροθεραπειες, χημειοθεραπείες, αλλαγές καθετήρων, παροχετεύσεων, τραυμάτων, κατακλίσεων κλπ) μπορούν να πραγματοποιούνται στο σπίτι όπως και η ψυχοκοινωνική στήριξη τους αλλά και η φυσιοθεραπευτική βοήθεια.
Πολλά προβλήματα επιλύουν οι ψυχολόγοι στο σπίτι γιατί οι πιο πολλοί ασθενείς και οι φροντιστές τους εμφανίζουν προβλήματα άγχους, μελαγχολίας και κατάθλιψής. Η ψυχική στήριξη βοηθά τον ασθενή να διαχειριστεί καλύτερα το πρόβλημα του, αλλά και τους φροντιστές τους να ανταπεξέλθουν στα ποικίλα προβλήματα που αναφύονται καθημερινά. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται ιδιαίτερα η ποιότητα της ζωής τους.
Η φυσιοθεραπεία στο σπίτι προσφέρει τα μέγιστα στον ασθενή που την χρειάζεται για να μπορεί ο πάσχων κατά το δυνατόν να κινηθεί στο σπίτι να αυτοεξυπηρετηθεί να αποφύγει τις πτώσεις, να αποφύγει το κρεβάτι με τα ποικίλα προβλήματα που προέρχονται από την χρόνια κατάκλιση όπως κατακλίσεις , λοιμώξεις κλπ. Κυρίως βέβαια να ενισχυθεί ο αυτοσεβασμός του ασθενή.
Οι κοινωνικοί λειτουργοί βοηθούν σημαντικά την οικογένεια σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας τους όπως να διαχειρίζονται θέματα που αφορούν τα επιδόματα, τις συντάξεις, τις σχέσεις με τις δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες κλπ., ώστε η οικογένεια να αντέξει τα ήδη πολλά άλλα προβλήματα που δημιουργεί η ύπαρξη ενός ασθενούς με χρόνιο σοβαρό πρόβλημα.
Οφέλη για την Οικογένεια
Γενικότερα, η παραμονή του ασθενούς στο ζεστό οικογενειακό περιβάλλον, εφόσον υπάρχει βέβαια, είναι ιδιαιτέρως υποστηρικτική κυρίως για τον ασθενή αλλά και για την οικογένεια του, ώστε να μην πηγαινοέρχονται στα νοσοκομεία, ιατρεία κλπ.
Είναι γνωστό ότι αν εισαχθεί ένας χρονίως πάσχων στο νοσοκομείο τότε και τα μέλη της οικογένειας του κάνουν βάρδιες για να βοηθήσουν τον δικό τους άνθρωπο, καθώς συχνά το προσωπικό των κλινικών είναι ανεπαρκές για να καλύψει όλους τους ασθενείς. Οπότε και μέλη της οικογένειας χάνουν τα μεροκάματα τους και τον χρόνο τους πέραν της απορρύθμισης της ζωής τους.
Επειδή στην ζωή μας η οικονομία αποτελεί αναγκαίο στοιχείο της καθημερινότητας αλλά και για την αξιολόγηση των υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας στο σπίτι, καλό θα είναι να αναφερθεί σαν ένα σημαντικό ενισχυτικό της ότι εξοικονομούνται αρκετά χρήματα με τις υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας γενικά και ιδιαίτερα από τις κατ’ οίκον υπηρεσίες. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν την πλήρη ικανοποίηση των ασθενών και των οικογενειών τους από τη χημειοθεραπεία στο σπίτι και εξοικονόμηση 53% .
Οφέλη για το Εθνικό Σύστημα Υγείας
Το NHS στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2021 ανακοίνωσε ότι το ημερήσιο κόστος νοσηλείας στο σπίτι στοιχίζει 145 ευρώ ενώ το νοσοκομειακό 425 ευρώ. Σε πολλές χώρες υπολογίστηκε ότι στην συνολική περίθαλψη το νοσοκομειακό κόστος υπολογίζεται σε >80%, η κοινοτική φροντίδα 6-16% και η ΑΦ 1-15%. Μια πρόσφατη μελέτη από την Ουαλία το 2024 όπου ανασκοπήθηκαν και αναλύθηκαν 48 προηγούμενες μελέτες σε σχέση με το κόστος των υπηρεσιών υγείας της ΑΦ, στο σπίτι είναι κατά πολύ χαμηλότερo από τους ξενώνες και τα νοσοκομεία. Η ίδια μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλοι οι ασθένειες με σοβαρά χρόνια νοσήματα θα πρέπει να έχουν στη διάθεση τους υπηρεσίες ποιοτικές κατ’ οίκον ΑΦ εφ όσον το επιθυμούν ιδιαίτερα στο τέλος της ζωής τους. Όταν δε σχεδιάζουν οι αρμόδιοι τα συστήματα υγείας θα πρέπει να στοχεύουν στην μείωση των ημερών νοσοκομειακής νοσηλείας εφ΄ όσον υπάρχουν ποιοτικές υπηρεσίες νοσηλείας και ΑΦ στο σπίτι. Το κόστος αυτό να μην μεταφέρεται στο ασθενή και την οικογένεια του αλλά να προσφέρονται δωρεάν.
Σύμφωνα με την Μελέτη σκοπιμότητας για την Ανακουφιστική Φροντίδα (ΑΦ) που έγινε από το Ίδρυμα Σ. Νιάρχος (2019) σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας στην Ελλάδα, περίπου 135.000 ασθενείς τον χρόνο χρειάζονται ανακουφιστική φροντίδα. Η μελέτη αυτή καταλήγει ότι εξ αυτών, το 95% μπορούν να λάβουν ανακουφιστική φροντίδα στο σπίτι τους. Το συμπέρασμα αυτό προφανώς βγήκε από την επιτροπή ειδικών που εκκληθεί να γνωμοδοτήσει επί του θέματος λαμβάνοντας υπόψη όλα τα Διεθνή δεδομένα και την εμπειρία άλλων χωρών που εφάρμοσαν την ΑΦ σε όλη της την έκταση εδώ και πολλά χρόνια. Το 2014 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ( WHO) πέρασε ψήφισμα για να ενισχυθεί η ανακουφιστική φροντίδα ως ένα σημαντικό συστατικό της καθολικής κάλυψης της υγείας των πολιτών. Ιδιαίτερα στη χώρα μας επιβάλλεται η ανάπτυξη των υπηρεσιών ΑΦ
- Γιατί στην Ελλάδα παρατηρείται ραγδαία γήρανση του πληθυσμού συγκριτικά με της υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Το 2030 το 25,8% του πληθυσμού θα είναι άνω των 65 χρονών( 2,7 εκατομμύρια).
- Με την αύξηση της ηλικίας αυξάνεται η συχνότητα των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων ( πχ καρδιοαγγειακά, καρκίνος, αναπνευστικά, νευρολογικά κλπ). Τα χρόνια νοσήματα αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως (70%).
- Έχει αποδειχθεί ότι όσο πιο νωρίς αρχίζει να προσφέρεται η ΑΦ στους χρονίως πάσχοντες με σοβαρά νοσήματα τόσο καλύτερη η ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους.
- Και κυρίως γιατί οι υπάρχουσες υπηρεσίες στην Ελλάδα είναι ελάχιστες σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες.
Οι υπηρεσίες ΑΦ στο σπίτι αποτελούν μέρος του συνόλου των απαραίτητων υπηρεσιών για τους ασθενείς αυτούς και περιλαμβάνουν τα νοσοκομεία, τους ξενώνες, τα κέντρα ημέρας κλπ.
Τα εμπόδια για την Ανακουφιστική Φροντίδα στο σπίτι
Η κατάσταση όμως για τις οικογένειες που θέλουν να φροντίσουν τον ασθενή τους στο σπίτι, παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Σε προηγούμενο άρθρο για το ξεκίνημα της ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ κατέγραψα τα προσωπικά μου βιώματα ως Παθολόγος Νοσοκομειακός γιατρός που δούλεψε σε πολλά Νοσοκομεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό για πολλά χρόνια. Σε μια παράγραφο του άρθρου εκείνου έγραψα ότι «ζώντας πολλά χρόνια στα νοσοκομεία κοντά στους ασθενείς με σοβαρά χρόνια νοσήματα που όταν ερχόταν η ώρα του εξιτηρίου και των οδηγιών που πρέπει να ακολουθήσουν στο σπίτι τους, έβλεπα στα μάτια τους την απόγνωση πολλές φορές και των συγγενών και του ασθενούς. Ιδιαίτερα στους ασθενείς χαμηλού εισοδήματος και περιορισμένης κίνησης, είτε λόγω της νόσου είτε λόγω αναπηρίας. Πολλοί έφευγαν και επέστρεφαν αργότερα στο νοσοκομείο σε κακή κατάσταση από κακή εφαρμογή των οδηγιών είτε λόγω άγνοιας είτε λόγω οικονομικής δυσχέρειας να προμηθευτούν ότι χρειάζονταν.
Αν οι ασθενείς και οι οικογένειές τους αφεθούν χωρίς στήριξη το κόστος είναι δυσβάστακτο ιδιαίτερα για τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Δυστυχώς στο τόπο μας δεν υπάρχουν δημόσιες υπηρεσίες νοσηλείας στο σπίτι και οι μη έχοντες, δύσκολα αντιμετώπιζαν τα καθημερινά προβλήματα τους. Πολλούς δε, ασθενείς τους εγκατέλειπαν στα νοσοκομεία αδυνατώντας να τους διαχειριστούν στο σπίτι. Τα προβλήματα με αυτό τον τρόπο αντί να επιλύονται πολλαπλασιάζονται καταλαμβάνοντας νοσοκομειακές κλίνες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε επείγοντα περιστατικά.
Βεβαίως, η εξοικονόμηση με τις υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας στο σπίτι που αναφέρεται παραπάνω οφείλεται κυρίως στην αποφυγή των νοσοκομειακών νοσηλειών και σίγουρα από την απλήρωτη εργασία των φροντιστών της οικογένειας και τη δράση των εθελοντών στις ΜΚΟ που ασχολούνται με την Ανακουφιστική φροντίδα.
Οι ασθενείς που δέχονται ανακουφιστική φροντίδα δεν αποτελούν πρόσθετη επιβάρυνση στο υγειονομικό σύστημα γιατί ήδη τους παρέχεται περίθαλψη ασυντόνιστα και αναποτελεσματικά. Η χρηματοδότηση είναι περίπλοκη και δεν συνεπάγεται επιπλέον δαπάνες αλλά αναδιάταξη των υφιστάμενων. Οι ελάχιστες ΜΚΟ που προσφέρουν δωρεάν ανακουφιστική φροντίδα στον τόπο μας θα πρέπει βοηθηθούν και να χρηματοδοτηθούν από το κράτος όπως συμβαίνει σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες.
Κωνσταντινίδης ΠΙ, Πρόεδρος του ΔΣ της ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Υπουργείο Υγείας & Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Μελέτη Σκοπιμότητας για Την Ανακουφιστική Φροντίδα στην Ελλάδα (2019).
- Patient satisfaction in home health care. Said Abusalem et al. Journal Clinical Nursing, Sept. 22,2426-35, 2013.
- Τhe cost and cost –effectiveness of different service model of palliative care on the end of life care: a rapid review. Elizabeth Doe, Rashmi Kumar. Welsh Institute of Health and Social care, 2024
- NLM Digital collections- Palliative care in the outpatient setting: a comparative effectiveness report: final report. Boston MA, Istitute for Clinical Economic Review. April 27,
- Europe embraces Hospital at Home Wards to ease bed shortage. Charlotte Waterworth, Dec06.2024,Medscape.